Mariëndaal: ruimte voor projectontwikkelaars

Hoewel een groot deel van de eerste generatie woningen in Zuilen gebouwd is in opdracht van woningcorporaties en de gemeenten Zuilen en Utrecht, zijn er ook buurten waar het particuliere initiatief de ruimte kreeg. Een van die buurten is Mariëndaal, ook wel bekend als de vliegenierswijk. De benaming Mariëndaal verwijst naar het klooster Mariëndaal aan de Vecht, dat in 1244 voor de eerste keer benoemd wordt. Het lag op de plek van het huidige Queeckhovenplein.

De buurt is gebouwd in de jaren dertig en de beginjaren van de Tweede Wereldoorlog, zowel voor de eigen woningbezitter als voor de belegger in vrije sector huur. Alle straten zijn hier genoemd naar pioniers van de Nederlandse luchtvaart. Midden in de buurt is in 1938 het vliegermonument onthuld, een ontwerp van gemeentearchitect Wim van Hoorn, gebouwd als werkverschaffingsproject. Van Hoorn ontwierp trouwens ook een deel van de woningen en winkels.

Een van de projectontwikkelaars in Mariëndaal, Bouwbureau van der Schaar, hield zelfs kantoor in de wijk aan de Fokkerstraat 2. Het bedrijf adverteerde intensief in het Utrechts Nieuwsblad, hier op 19 juli 1938

Ook Bredero’s Bouw Bedrijf was hier actief als projectontwikkelaar. In 1939 vroegen ze bouwvergunning aan voor werk 115+117: 76 middenstandswoningen aan de Clement van Maasdijkstraat (nrs.6-26), Anthony Fokkerstraat (nrs.1-55 en 4-38) en Henry Wijnmalenstraat (nrs.3-37).

De situatietekening van de 76 Bredero woningen aan de Fokkerstraat e/o.

De Bredero woningen aan de Fokkerstraat in 2024

Hoewel de gevels een stuk meer luxe uitstralen dan de sociale huurwoningen uit deze periode bestaat het project maar uit twee woningtypen. Bredero hield toen al van standaardiseren.

Op deze bouwaanvraag, gedateerd januari 1939, zijn op de verdieping nog geen badkamers ingetekend. Wellicht werden die als meerwerk aangeboden?

Anderhalf jaar later in september 1940 doet Bredero opnieuw een bouwaanvraag voor een vervolgproject, werk 116: 86 middenstandswoningen aan de Frits Koolhovenstraat. Inmiddels is Nederland bezet door de Duitsers, maar klaarblijkelijk is het op dat moment nog mogelijk om nieuwe projecten te starten. Voor deze straat had woningbouwvereniging Zuilen in 1938 nog een plan ingediend voor “… 100 woningen voor normale gezinnen en 22 woningen voor grote gezinnen”. B&W van Zuilen wilden aan dat plan meewerken, omdat er grote behoefte was aan goedkope huurwoningen “… hetgeen blijkt uit de cijfers der woningtelling, waarbij van de 1656 woningen met een huurprijs beneden f5/week er maar 18 of nog geen 1,1% leeg stonden.” [bron: UN, 17 oktober 1938]. Waarom dit plan niet doorging is niet duidelijk.

De situatietekening, voor de eerste keer gereproduceerd als lichtdruk die de klassieke blauwdruk zou gaan vervangen.

Plattegronden, gevels en doorsnede van het basiswoningtype, met een beukmaat van 5,70 meter. Best riant. Net als bij het voorgaande project aan de Fokkerstraat e/o was er geen badkamer ingetekend op de verdieping. Vermoedelijk werden potentiële kopers gelokt met een aantrekkelijke prijs, die vervolgens werd opgeplust met het nodige “meerwerk”. Minder riant zijn de ontbrekende laanbeplanting en voortuinen, in vergelijking met de Oude Bouw in de Westinghousestraat, die parallel loopt aan de Koolhovenstraat. Privaat ontwikkelde buurten in Zuilen zijn opvallend veel steniger dan corporatiebuurten.

De Koolhovenstraat in 2021: stenig.

De verdiepingsvloeren van de woningen werden uitgevoerd in gewapend beton, wat best bijzonder was in die periode.

De Wethouder D.M.Plompstraat is met kleinere projecten ingevuld, vermoedelijk door kleine projectontwikkelaars. Zo klein, dat voor dit werk aan de Weth.Plompstraat 29-39 op de tekening geen gegevens over de architect en aannemer zijn ingevuld… Volgens Het Utrechts Archief is het werk gebouwd tussen 1937 en 1947.

De plattegronden, doorsneden en gevels van dit kleine complex. De beukmaat is 5,15 meter, een stuk smaller dan de Bredero woningen. Ook bij deze woningen is nog geen badkamer ingetekend. De grote slaapkamers hebben wel een wastafel. Alle vloeren zijn uitgevoerd in hout.

In het Utrechts Nieuwsblad wordt geadverteerd voor particuliere huurwoningen aan de Fokkerstraat en Plompstraat. De woningen worden ook te koop aangeboden. In de crisistijd liep de verkoop van woningen moeizaam, ze werden daarom ook verhuurd.