woningbouwvereniging Prinses Juliana

De katholieke woningbouwvereniging Prinses Juliana (1909-1996) is belangrijk geweest voor de bouw van betaalbare huurwoningen  in Zuilen, en later ook in Overvecht. De corporatie werd opgericht 30 december 1909 en koninklijk goedgekeurd op 4 juni 1910. De initiatiefnemers waren kaderleden van de Rooms-Katholieke Werkliedenvereniging St Joseph. Oorspronkelijk wilden zij ook de woningbouwvereniging Sint Joseph noemen, naar de patroonheilige van de bouwvakkers. Maar de geboorte van kroonprinses Juliana deed ze van gedachte veranderen.

Bij de oprichting werd de statutaire eis gesteld dat de leden van de bouwvereniging ook lid moesten zijn van de RK Werkliedenvereniging. Daarnaast moest je tenminste één gewoon aandeel van f25 aankopen, met een eerste termijn van f2,50. Er waren ook buitengewone aandelen van f100. Je moest lid zijn om aanspraak te kunnen maken op een huurwoning. 

plattegronden en doorsneden van het eerste complex van Juliana aan de Dennenstraat e/o, gemaakt bij de renovatie van de woningen in 1976

Het eerste complex (23 eengezinswoningen Dennenstraat Ondiep) werd eind 2015 opgeleverd. De complexen 2-3-4-5 liggen in Zuilen en vormen samen de ‘Josephbouw’. Grond werd aangekocht in 1920. De ontwikkeling ging gepaard met veel tegenslag, de minister vond de woningen te luxe/groot. Met de bouw werd pas in 1928 begonnen, de laatste woning werd in 1943 opgeleverd. Complex 2 Jan Overdijkstraat e.o. (102 woningen) werden ontworpen door architect Rietbergen. Complex 3 (152 woningen) en Complex 4 (57 woningen), ontworpen door architect Maas, bevatten ook 6 winkelpanden en een kantoor en werkplaats van de bouwvereniging. De huurders waren bijna allemaal ook lid van de buurtvereniging, die ontspanningsactiviteiten organiseerde. Door de economische crisis in de jaren dertig viel de ontwikkeling van nieuwe projecten vrijwel stil: in 1939 werden nog vier woningen voor grote gezinnen opgeleverd, Jan Overdijkstraat 39 a/d. Corporaties moesten in de loop van de jaren dertig eerdere rijksbijdragen versneld terugbetalen. Dat geld konden ze niet meer gebruiken voor nieuwbouw. 

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de naam van de woningbouwvereniging op last van de bezetter (tijdelijk) veranderd in Prinses Emma (de moeder van koningin Wilhelmina). zij was een Duitse van geboorte, dat kon nog net door de beugel.  

In de wederopbouwperiode veranderde het speelveld in een aantal opzichten radicaal. Voortaan ging de gemeente over de toewijzing van sociale huurwoningen, in plaats van door de corporaties. Je hoefde ook geen lid meer te zijn van de woningbouwvereniging om een huis toegewezen te krijgen. Dat zou uiteindelijk de doodsteek betekenen voor de verenigingsvorm.

Ook werd de ontwikkeling van nieuwbouw vooral belegd bij de gemeenten. In 1959 wordt het enige complex in Zuilen uit die periode opgeleverd: complex 8, met 15 eengezinswoningen, 30 tweelaagse gestapelde woningen en 144 flats aan de Prinses Margrietstraat, Soetendaallaan, Cromwijcklaan, Prinses Irenelaan, Daelwijcklaan, Niftarlakeplantsoen. Architecten van het complex waren Taen & Nix. Het totaal aantal woningen van Juliana komt daarmee op 648: “een van de grotere woningcorporaties in Utrecht”. Betaalbaarheid van de nieuwbouw was voor veel woningzoekenden een probleem, het zou tot 1974 duren tot via de Individuele Huursubsidie de betaalbaarheid verbeterd werd. 

De Cromwijcklaan (complex 8) kort na oplevering.

Na 1965 verschuift de focus van Juliana naar Overvecht. Het kantoor verhuist naar de Camposdreef. Het oude kantoor aan de St.Josephlaan wordt in 1989 verbouwd tot recreatieruimte voor de huurders van de Julianabouw. In 1966 krijgt Juliana de eerste 564 woningen in Overvecht in beheer (complex 9 en 10). Een jaar later volgen nog eens 376 woningen en 14 garages (complex 11 en 12). De eigen beleidsvrijheid van de corporaties is in deze tijd heel klein. De jaren daarna volgen nog meer woningen in Overvecht, waaronder premie-A koopwoningen voor de doorstroom. Ultimo 1971 is het bezit daarmee gestegen tot meer dan 2000 woningen. 

In de jaren 70 wordt de beleidsruimte voor corporaties weer vergroot. De bouwgrond in Utrecht is bijna op, Juliana breidt zijn activiteiten uit tot Maarssen(broek). Er komt een nieuw kantoor aan de Californiëdreef. Door sloop-nieuwbouw worden op het terrein van de voormalige Sint Ludgeruskerk in Zuilen nog 99 wooneenheden voor een- en tweepersoonshuishoudens gerealiseerd.

Het laatste complex dat wbv Juliana zou realiseren in Zuilen: hoek Amsterdamsestraatweg/St Ludgerusstraat, op de plek waar kort daarvoor de Ludgeruskerk gesloopt was.

Buiten Zuilen worden nog een aantal sloop-nieuwbouwprojecten gerealiseerd in het Monicahof en Wijk-C. 

In 1985 is er een groot volkshuisvestingsschandaal. Op 31 januari bezet het personeel het kantoor aan de Californiëdreef, waarbij de directie beschuldigd wordt van “intern en extern wanbeleid, abominabel personeelsbeleid en vermeende onregelmatigheden”. Lees hier de volledige brief 1985 brief bezetting Julianabouw 1.

Het bestuur stelt een onderzoek in en meldt de huurders op 18 februari: “De conflictsituatie lag met name op het gebied van het arbeidsvoorwaardenbeleid, terwijl er ook aanwijzingen waren dat de drie betrokkenen zich bevoordeelden door werkzaamheden bij zich thuis door de technische dienst van de woningbouwverenigingen te laten verrichten, zonder dat hier enige betaling tegenover stond. Op deze wijze werd de woningbouwvereniging benadeeld. (…) . Lees hier de volledige brief : 1985 brief bezetting Julianabouw 2

In de onderzoeksgesprekken die het bestuur en een delegatie van het personeel met de medewerkers en de externe relaties van de woningbouwvereniging heeft gehad bleken tal van grieven en bezwaren van het personeel gegrond. Het bestuur heeft op grond van dit onderzoek dan ook besloten via de daarvoor geeigende procedure de arbeidsovereenkomst van de beide directieleden en het hoofd van de financiële administratie te laten ontbinden.” Lees hier de volledige brief: 1985 brief bezetting Julianabouw 3

De zoektocht naar een nieuwe directeur blijkt daarna zeer lastig. Niet alleen door de imagoschade, maar ook omdat de financiële situatie van Juliana veel slechter blijkt dan de voormalige directie steeds had voorgespiegeld. In januari 1987 werd een topambtenaar van het ministerie van VROM als directeur aangesteld. Dat zou de opmaat worden tot een fusie, waarmee het einde zou komen aan Prinses Juliana als zelfstandige corporatie.  

In 1990 wordt een beheerovereenkomst gesloten met de woningstichting Bunnik (683 woningen). In 1996 gevolgd door een fusie, waarbij de vereniging wordt omgezet in een stichting en ‘Prinses’ uit de naam verdwijnt. Anno 2024 zijn de complexen van Prinses Juliana onderdeel van Portaal.

Veel huurders van Juliana kijken weemoedig terug op de toegankelijkheid en servicegerichtheid van deze woningbouwvereniging. Lees bijvoorbeeld het interview met Gerard van der Louw in de Oud-Utrechter: Bij de Julianabouw zat je goed